Tehlikeli ve Çok Tehlikeli İşlerde Sondaj Makinesi Operatörlüğü Eğitimi

Eğitimin Amacı

Bu eğitimin amacı, yeraltı suyu, maden, jeotermal, petrol veya zemin araştırmalarında kullanılan sondaj makinelerini güvenli, verimli ve teknik standartlara uygun şekilde kullanabilecek nitelikli sondaj operatörleri yetiştirmektir.

Eğitim, katılımcılara sondaj makinelerinin mekanik ve hidrolik sistemlerini tanıtmak, sondaj süreçlerinde iş sağlığı ve güvenliği kültürünü kazandırmak ve iş kazalarının önlenmesine yönelik davranış temelli güvenlik alışkanlıkları oluşturmak hedefiyle hazırlanmıştır.

Sondaj makinesi operatörlüğü, hem yüksek basınç, titreşim, çamur sirkülasyonu ve gaz çıkışı gibi fiziksel tehlikeleri hem de mekanik ve kimyasal riskleri barındırdığından, bu eğitim özellikle İSG temelli saha uygulamaları içermektedir.

Eğitimin Kapsamı

Eğitim, sondaj makinesi ile yapılan delme, çamur dolaşımı, kuyu açma, muhafaza borulama ve çimentolama gibi işlemlerde görev alan operatörlerin teknik yeterliliğini ve güvenli çalışma becerisini geliştirmeyi amaçlar.

Kapsamı şu başlıkları içerir:

• Sondaj makinelerinin türleri, donanımları ve çalışma prensipleri
• Sondaj kuleleri, vinç sistemleri, tij, matkap ucu, pompa ve döner tabla mekanizmaları
• Mekanik, hidrolik ve pnömatik sistemlerin güvenli kullanımı
• Delme yöntemleri: döner, darbeli, karotlu, hava veya çamur sirkülasyonlu sistemler
• Sondaj çamuru hazırlama, pompalama ve dolaşım kontrolü
• Kuyu açma, muhafaza borusu yerleştirme, çimentolama, kuyu kapama teknikleri
• Basınç kontrol sistemleri ve kuyu emniyet valfleri
• Vinç, halat, kanca, tambur ve makaralarda güvenlik önlemleri
• Saha düzeni, işaretleme ve personel koordinasyonu
• Enerji izolasyonu (LOTO), yangın önleme ve acil durum prosedürleri
• Gürültü, titreşim, gaz ve kimyasal maruziyete karşı koruyucu önlemler
• Günlük bakım, ekipman kontrolü ve arıza tespiti

Hedef Kitle

• Sondaj makinesi operatörleri ve yardımcı operatörler
• Sondaj sahalarında çalışan bakım ve mekanik ekipleri
• Maden, jeotermal, su ve zemin sondajı yapan firma personeli
• Sondörler, kule başı çalışanları ve kuyu kontrol personeli
• İş güvenliği uzmanları ve saha şefleri

Mevzuat ve Standart Dayanakları

Eğitim içeriği, aşağıdaki mevzuat ve teknik standartlara dayandırılmıştır:

• 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
• Tehlikeli ve Çok Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitim Yönetmeliği
• Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
• Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği
• Makine Emniyeti Yönetmeliği (2006/42/AT)
• TS EN 16228 – Sondaj makineleri ve delme ekipmanları için güvenlik kuralları
• TS EN ISO 10426 – Kuyu çimentolama güvenlik standartları

Öğrenme Çıktıları

Eğitim sonunda katılımcılar:

• Sondaj makinelerinin yapısını, bileşenlerini ve çalışma prensiplerini tanımlar.
• Farklı sondaj yöntemlerini (döner, darbeli, karotlu) uygun formasyonlarda uygular.
• Çamur sirkülasyonu, pompa basıncı ve kuyu temizliği işlemlerini yönetir.
• Ekipman kontrollerini yapar, bakım-onarım ihtiyaçlarını belirler.
• Basınçlı sistemler, hidrolik hatlar ve enerji izolasyonu kurallarını uygular.
• Sondaj esnasında kuyu çökmeleri, gaz çıkışları ve patlama risklerine karşı önlem alır.
• İş sahasında güvenli çalışma ortamı oluşturur; bariyerleme, işaretleme ve iletişimi yönetir.
• KKD kullanımında doğru ekipmanı seçer ve koruma düzeyini uygular.
• Arıza, yangın veya gaz sızıntısı gibi acil durumlarda prosedürlere uygun davranır.
• Çevresel etkileri azaltmak için atık çamur ve yağların doğru şekilde bertarafını sağlar.

Eğitim Modülleri

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Temelleri

• Sondaj sahasında tehlike kaynakları ve risk analizi
• Kişisel koruyucu donanım kullanımı
• Basınçlı sistemlerde güvenli çalışma
• Gürültü, titreşim, toz ve gaz maruziyetine karşı korunma
• Acil durum planı, yangınla mücadele, tahliye ve ilk yardım

2. Sondaj Makinesi ve Ekipman Bilgisi

• Sondaj makinelerinin türleri (döner, darbeli, karotlu)
• Kule, vinç, döner tabla, tij, pompa, matkap ucu ve tambur sistemleri
• Hidrolik, pnömatik ve mekanik sistemlerin tanıtımı
• Kontrol paneli, basınç göstergeleri ve sensörler

3. Delme Teknikleri ve Uygulamaları

• Sondaj yöntemi seçimi: zemine ve formasyona uygun teknik
• Çamur hazırlama, pompa ayarı ve basınç kontrolü
• Delme hızının, torkun ve ağırlığın yönetimi
• Kuyu dibi temizliği ve sirkülasyon kontrolü

4. Saha Güvenliği ve Çalışma Organizasyonu

• Saha işaretleme, bariyerleme ve risk alanı tanımı
• Makine çevresinde güvenli çalışma mesafesi
• Personel iletişimi, telsiz ve el işareti sistemi
• Trafik, araç ve kaldırma güvenliği

5. Bakım ve Arıza Yönetimi

• Günlük bakım kontrol listesi
• Yağlama, filtre değişimi, hortum ve bağlantı kontrolü
• Mekanik arıza, titreşim veya basınç düşmesi tespiti
• Enerji izolasyonu (LOTO) ve güvenli onarım prosedürleri

6. Çevre ve Atık Yönetimi

• Sondaj çamurlarının toplanması ve depolanması
• Yağ, gres ve kimyasal atıkların bertarafı
• Yeraltı suyu kirliliğinin önlenmesi
• Çevresel uygunluk ve mevzuata uygun raporlama

Uygulamalı Çalışmalar

• Sondaj makinesi bileşenlerinin tanıtımı ve kontrolü
• Operasyon öncesi güvenli başlatma prosedürü
• Çamur hazırlama ve sirkülasyon testi
• Basınç kontrolü, kuyu temizliği ve çimentolama uygulaması
• Acil durum tatbikatı: gaz çıkışı, yangın veya mekanik arıza
• Günlük bakım ve kontrol formu doldurma uygulaması

Değerlendirme ve Belgelendirme

• Teorik sınav: Sondaj prensipleri, ekipman bilgisi, İSG kuralları
• Uygulamalı sınav: Makine kontrolü, güvenli delme uygulaması, bakım
• İSG performans değerlendirmesi: PPE kullanımı, saha disiplini, risk farkındalığı

Başarılı olan katılımcılara, “Tehlikeli ve Çok Tehlikeli İşlerde Sondaj Makinesi Operatörlüğü Eğitimi Sertifikası” verilir.

Beklenen Kazanımlar

Eğitimi başarıyla tamamlayan operatörler:

• Sondaj makinelerini güvenli, verimli ve standartlara uygun biçimde kullanır.
• Saha risklerini tanıyarak önleyici güvenlik adımlarını uygular.
• Basınç, gaz, çamur ve mekanik sistemlerde kontrollü çalışma bilinci geliştirir.
• Ekip çalışması, iletişim ve çevre bilinci konularında yetkinlik kazanır.
• Arıza ve kaza risklerini en aza indirerek üretim sürekliliğini sağlar.