ELLE TAŞIMA EĞİTİMİ PROGRAMI DERS İÇERİĞİ

Bu eğitim programı, çalışanların Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği çerçevesinde, yükleri doğru, güvenli ve ergonomik yöntemlerle kaldırma, taşıma, itme ve çekme becerilerini kazanmalarını sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. Program, teorik biyomekanik bilgileri pratik uygulamalarla birleştirerek, özellikle bel, sırt, boyun ve omuz gibi kas-iskelet sistemi bölgelerinde oluşabilecek yaralanma risklerini en aza indirmeyi hedefler.

1. GİRİŞ VE YASAL ZEMİN (Neden Doğru Taşıma Hayati Önem Taşır?)

Bu bölüm, elle taşıma risklerinin ciddiyetini ve yasal gereklilikleri kursiyerlere aktarır.

• 1. Elle Taşımanın Tanımı ve Kapsamı: Elle taşıma işlerinin ne anlama geldiği, sadece kaldırma değil, aynı zamanda itme, çekme, indirme ve sürükleme gibi tüm manuel işlemleri içerdiği açıklanır.
• 2. Yasal Zorunluluklar: Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu bağlamında işverenin risk değerlendirme ve eğitim zorunluluğu ile çalışanın tekniklere uyma sorumluluğu.
• 3. Sağlık Etkileri: Yanlış taşıma tekniklerinin yol açtığı en yaygın mesleki hastalıklar olan Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları (KİSH) mercek altına alınır. Özellikle bel fıtığı, disk kayması, kronik sırt ağrısı ve tendon iltihaplanmaları (tendinit) gibi rahatsızlıkların oluşum mekanizmaları basitleştirilerek anlatılır.

1. BİYOMEKANİK VE ERGONOMİK PRENSİPLER (Vücudunuz Nasıl Çalışır?)

Bu modül, yükün vücut üzerindeki baskısını bilimsel olarak açıklar ve ergonominin temelini oluşturur.

• 4. Vücut Mekaniği ve Kaldıraç Prensibi:
  • Omurga ve Disk Yapısı: Omurganın doğal eğrileri (S şekli) ve bu eğrilerin korunmasının önemi. Disklerin amortisör görevi ve yanlış pozisyonda nasıl hasar gördüğü.
  • Kaldıraç Etkisi: Belin bir kaldıraç gibi çalıştığı anlatılır. Yükün vücuttan uzaklaşmasının veya belin eğilmesinin, sırta binen yükü katlanarak nasıl artırdığı (Örn: 10 kg yükün sırta 100 kg baskı yapması) formüllerle ve basit görsellerle açıklanır.
• 5. Ergonomik Taşıma Limitleri: Yaş, cinsiyet ve fiziksel duruma göre belirlenen bireysel taşıma limitleri ve genel ağırlık standartları (Örn: Erkekler için maksimum 25 kg, kadınlar için 15 kg gibi yasal sınırların ve tavsiyelerin) tartışılması.

III. RİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME (Tehlikeyi Görmeyi Öğrenmek)

Çalışma ortamı, yük ve bireysel faktörlerden kaynaklanan risklerin nasıl tespit edileceği bu bölümde öğretilir.

• 6. Yükün Özelliklerinden Kaynaklanan Riskler:
  • Ağırlık Merkezi: Yükün ağırlık merkezinin bilinmemesi veya dengesiz olması durumunda alınacak önlemler.
  • Boyut ve Şekil: Büyük, hantal veya kavranması zor yüklerin (fıçı, varil, uzun boru) özel taşıma teknikleri.
  • Ek Tehlikeler: Yükün sıcak, ıslak, kaygan veya keskin kenarlı olması durumunda kullanılması gereken özel KKD ve yardımcı ekipmanlar.
• 7. Çalışma Ortamından Kaynaklanan Riskler:
  • Zemin ve Güzergâh: Kaygan, eğimli veya düzensiz zeminlerin kontrolü. Taşıma güzergâhındaki engellerin (kablo, merdiven, eşik) kaldırılması.
  • Fiziksel Koşullar: Yetersiz aydınlatma, aşırı sıcak/soğuk veya yüksek nemin performansa ve güvenliğe etkisi.
  • Mesafe ve Yükseklik: Yükü yerden çok alçaktan (ayak bileği hizası) veya omuz hizasından daha yüksekten almanın/bırakmanın riskleri.
• 8. Organizasyonel Riskler ve Çözümler: Yetersiz dinlenme molaları, yüksek iş temposu ve tekrarlayan hareketlerin yarattığı riskler. İş rotasyonu ve ekip çalışması gibi yönetimsel çözümler.

1. DOĞRU KALDIRMA VE TAŞIMA TEKNİKLERİ (Uygulamanın Kalbi)

Bu, eğitimin en pratik ve kritik bölümüdür. Kursiyerler, tek tek adımları görsel ve uygulamalı olarak öğrenir.

• 9. Kaldırma İşini Planlama (Beyinle Başlama):
  • Yükün ağırlık ve son konumunun netleştirilmesi.
  • Gerektiğinde yardım istenmesi ve önceden sinyal (1-2-3 Kaldır) belirlenmesi.
  • Ayakların doğru pozisyonu alması (bir ayak önde, omuz genişliğinde açık).
• 10. “Kapma” Tekniği ve Bacak Kaslarının Kullanımı:
  • Yükü kavramak için dizleri bükme ve sırtın doğal eğrisini (düzlüğünü) koruma. Belden öne eğilmekten kesinlikle kaçınma.
  • Yükü iki elle ve vücuda mümkün olduğunca yakın tutma zorunluluğu (yakın tutmanın sırta binen yükü nasıl azalttığının gösterilmesi).
  • Kaldırma hareketini bacak ve kalça kasları ile gerçekleştirme.
• 11. Taşıma ve Dönme Kuralları:
  • Taşıma sırasında görüş alanının açık tutulması.
  • Yürüyüş sırasında adımların kısa ve yavaş olması.
  • Belden dönme (rotasyon) yasağı: Dönme gerekiyorsa ayaklarla küçük adımlar atılarak tüm vücudun yükle birlikte aynı anda döndürülmesi.
• 12. Yere Koyma ve İndirme: Kaldırma tekniğinin tersi adımlar izlenerek yükün kontrollü bir şekilde indirilmesi. Ayak parmaklarının sıkışmasını önleme.

1. ÖZEL TAŞIMA ŞEKİLLERİ VE YARDIMCI EKİPMAN

Sadece kaldırmanın değil, diğer manuel işlemlerin ve mekanik yardımcıların ele alınması.

• 13. İtme ve Çekme Ergonomisi: İtme ve çekme kuvvetlerinin bel üzerindeki farklı etkileri. İtme sırasında vücut ağırlığının nasıl kullanılacağı. Tekerlekli araçlarda (el arabası, transpalet) itmenin çekmeye tercih edilmesi gerekliliği.
• 14. Ekip Çalışması ve Koordinasyon: İki veya daha fazla kişiyle taşımada liderlik, uyum ve senkronizasyonun sağlanması. Boy ve güç farklarının nasıl dengeleneceği.
• 15. Yardımcı Ekipmanların Kullanımı: El arabaları, transpaletler, kriko ve manivelalar gibi yardımcı araçların doğru ve güvenli kullanımı. KKD’ler (özellikle destekleyici kemerler ve eldivenler) hakkında bilgi.

1. PRATİK UYGULAMA VE DEĞERLENDİRME

Teorik bilginin, gerçek hayattaki senaryolarla pekiştirilmesi.

• 16. Uygulamalı Çalıştay (Atölye): Kursiyerlerin, farklı boyutlardaki (küçük, orta, hantal) ve ağırlıklardaki yükleri doğru teknikle kaldırma, taşıma ve indirme alıştırmaları.
• 17. Geribildirim ve Düzeltme: Eğitmen tarafından anlık izleme ve hatalı hareketlerin (özellikle bel bükme) derhal düzeltilmesi.
• 18. Final Değerlendirme: Eğitim sonunda teorik bilgi ve uygulamalı becerileri ölçen bir yeterlilik sınavı.

Bu program, katılımcıların bel ve sırt sağlığını koruma becerilerini kalıcı olarak artırarak, işyerinde daha güvenli ve verimli çalışmalarını sağlayacaktır.