İNŞAAT TEKNOLOJİSİ – TÇTİ YÜKSEKTE ÇALIŞANLARIN KAPSAMLI EĞİTİM PROGRAMI AÇIKLAMASI

Bu Mega Eğitim Programı, inşaat alanlarında 2 metreden (veya düşme tehlikesi bulunan her yükseklikten) fazla çalışan tüm personelin, düşmeye karşı korunma sistemlerini sıfır hata ile kullanabilmesi, kaza anında Askıda Kalma Travmasını (Suspension Trauma) önleyebilmesi ve iş güvenliği kültürünü benimsemesi amacıyla 5 ana modül ve 18 alt başlıkta tasarlanmıştır.

MODÜL I: HUKUKİ ZORUNLULUKLAR VE YÜKSEKTE ÇALIŞMA BİLİNCİ

Bu modül, yüksekte çalışmanın yasal tanımını, riskin ciddiyetini ve personelin sorumluluklarını hukuki açıdan inceler.

1. Yasal Çerçeve ve Temel İSG İlkeleri

• 1.1. Yasal Tanımlar ve Sınırlar: Yüksekte çalışmanın kesin tanımı ve düşme tehlikesi bulunan alanların belirlenmesi. Yapı İşlerinde İSG Yönetmeliği’nin yüksekte çalışmaya özel maddeleri.
• 1.2. Toplu Koruma Önceliği: İşverenin, bireysel koruyucu donanımdan (emniyet kemeri) önce, korkuluk, iskele ve güvenlik ağları gibi toplu koruma yöntemlerini uygulama zorunluluğu.
• 1.3. Çalışan Yükümlülükleri: Yetkisiz alanda çalışmama, düşmeye karşı koruma sistemlerini kullanmama yasağı ve kusurlu ekipmanı derhal raporlama zorunluluğu.

2. Risk Algısı ve İnsani Faktörler

• 2.1. Yüksekten Düşmenin Fizyolojisi: Düşme durdurulduğunda insan vücuduna binen kuvvet (Şok Yükü) ve bu kuvvetin ciddi iç yaralanmalara neden olma mekanizması.
• 2.2. Askıda Kalma Travması (Suspension Trauma): Düşme sonrası emniyet kemerinde asılı kalmanın kan dolaşımını nasıl kestiği ve 30 dakika içinde kurtarılma zorunluluğu. Travmanın belirtileri (baş dönmesi, mide bulantısı).
• 2.3. Psikolojik Etkiler: Yükseklik korkusu, panik ve dikkat dağınıklığı gibi kişisel faktörlerin kaza üzerindeki etkisi. Çalışanın psikolojik olarak görevi bırakma hakkının yasal dayanağı.

MODÜL II: MÜHENDİSLİK ÇÖZÜMLERİ VE TOPLU KORUMA SİSTEMLERİ

Bu modül, kalıcı ve geçici mühendislik çözümlerinin kurulum ve kontrol standartlarını detaylandırır.

3. İskele Sistemlerinin Güvenliği ve Yetkilendirme

• 3.1. İskele Çeşitleri ve Kullanım Amaçları: Cephe iskeleleri, mobil (tekerlekli) iskeleler ve asma iskelelerin kurulum ve kullanımındaki farklı İSG gereklilikleri.
• 3.2. İskele Kurulum Standartları: Yalnızca eğitimli ve yetkili personel tarafından kurulum zorunluluğu. Zemin ankrajı, boru bağlantıları, diyagonaller ve etekliklerin (tekmeliklerin) montajı.
• 3.3. İskele Kontrol Prosedürü: İskelenin kullanıma açılmadan önce Yetkin Kişi tarafından kontrol edilmesi, Yeşil Etiket (Güvenli) ve Kırmızı Etiket (Yasak) sisteminin uygulanması.

4. Geçici Kenar Koruma ve Güvenlik Ağları

• 4.1. Korkuluk Sistemi Şartları: Ana korkuluk, ara korkuluk (diz seviyesi) ve etekliğin (parmak seviyesi) zorunlu ölçüleri. Yatay ve dikey yüklere dayanım testi gereklilikleri.
• 4.2. Güvenlik Ağları (Catch Nets): Toplu düşmeyi durdurma sistemlerinin kurulumu. Ağın sertifikasyonu, asgari mukavemet standartları ve periyodik gerginlik/hasar kontrolü.
• 4.3. Konsol ve Çıkma Platformlar: Güvenli çalışma platformlarının kurulması ve ağır yükleme kapasitelerinin aşılmaması.

MODÜL III: KİŞİSEL DÜŞME KORUNMA SİSTEMLERİ (PFS)

Bu modül, yüksekte çalışanın hayati öneme sahip kişisel koruyucu donanımlarının teknik detaylarını ve doğru kullanımını öğretir.

5. Tam Vücut Kuşağı (Harness) ve Bağlantı Elemanları

• 5.1. Emniyet Kemeri Seçimi ve Ayarı: Sadece tam vücut (Paraşüt Tipi) kuşağın kullanılması zorunluluğu. Kemerin hızlı ve doğru giyilmesi ve tüm kayışların ayarlanması. D-halkasının doğru konumu (sırt veya göğüs).
• 5.2. Lanyard (Bağlantı Halatı) ve Şok Emici: Enerji emicili (şok emicili) lanyardın çalışma prensibi. Düşme durdurulduğunda vücuda binen kuvveti (en fazla 6 kN) düşürme mekanizması.
• 5.3. Serbest Düşme Mesafesi Hesaplaması: Düşüşün toplam mesafesi = Lanyard Boyu + Şok Emici Açılma Mesafesi + Vücut Uzaması + Güvenlik Payı formülü ile yere çarpma riskinin hesaplanması.

6. Ankraj Noktaları ve Yaşam Hatları

• 6.1. Güvenli Ankraj Seçimi: Ankraj noktasının asgari dayanım gücü (genellikle 15 kN veya 22 kN). Onaylı ve test edilmiş yapısal elemanlara bağlantı zorunluluğu.
• 6.2. Yaşam Hatları (Lifelines): Yatay ve dikey yaşam hatlarının kurulumu. Yatay hatlarda sarkan kısmı (sehim) en aza indirme teknikleri ve gerdirme gücü kontrolü.
• 6.3. Bağlantı Elemanlarının Bakımı: Karabina, kanca ve makara sistemlerinin otomatik kilitlenme mekanizmalarının kontrolü. Kimyasal temas ve paslanmaya karşı koruma.

MODÜL IV: RİSK YÖNETİMİ VE PROSEDÜRLER

Bu modül, yüksek riskli görevlerin planlanması ve izlenmesi için gerekli yönetim araçlarını kapsar.

7. İş İzni Sistemi ve Ön Kontrol

• 7.1. Yüksekte Çalışma İzni (Permit-to-Work): İzin formunun amacı, kapsamı ve kimler tarafından onaylanacağı. Hava koşulları, kullanılan ekipman ve kurtarma planının zorunlu kontrol maddeleri.
• 7.2. Günlük KKD Kontrolü: Her vardiya başlangıcında kemer, lanyard ve ankrajların yıpranma, kesik veya hasar açısından gözle ve elle kontrol edilmesi. Hasarlı ekipmanın derhal hizmet dışı bırakılması.
• 7.3. Olumsuz Hava Koşulları: Şiddetli rüzgâr (belirlenen limitin üzeri), yoğun sis, yağmur veya yıldırım tehdidi altında çalışmanın kesilme zorunluluğu ve tahliye prosedürleri.

8. Kapalı Alan ve Enerji Kontrolü Entegrasyonu

• 8.1. LOTO ve Yüksekte Çalışma: Yüksekte çalışılan bir vinç, asansör veya makinede bakım yapılırken, bu ekipmanların enerjisinin Kilitleme ve Etiketleme (LOTO) prosedürü ile kesilmesi ve kontrolü.
• 8.2. Dış Tehlikeler: Çalışma alanının altındaki personeli koruma (düşen nesne tehlikesi). Araç trafiği ve çevresel tehlikelerin yönetimi.

MODÜL V: ACİL DURUM MÜDAHALE VE KURTARMA PLANI

Bu modül, bir kaza anında hayat kurtarmak için kritik öneme sahip becerileri ve planlamayı içerir.

9. Yüksekten Kurtarma Prosedürleri

• 9.1. Kurtarma Ekipmanları: Hazır kurtarma kitleri (rescue kit), makara sistemleri, tripod ve vinçlerin tanıtımı ve acil durumda kurulumu. Kurtarma ipi/halatlarının teknik özellikleri.
• 9.2. Kurtarma Ekipleri ve Eğitimi: İşyerinde görevlendirilen Kurtarma Ekibinin (yetkin personel) rolleri, görev dağılımı ve düzenli olarak canlı tatbikatlar yapma zorunluluğu.
• 9.3. Kurtarma Planının Özelleştirilmesi: Her şantiye ve her riskli çalışma alanı için özel kurtarma planı hazırlanması. Kurtarmanın yatay mı (yatay yaşam hattından çekme) yoksa dikey mi (aşağı indirme) yapılacağının belirlenmesi.

10. Kaza Sonrası Raporlama ve Analiz

• 10.1. Kaza Bildirimi ve Raporlama: Düşme kazası veya ramakkala olayının derhal amire bildirilmesi. Detaylı kaza raporu doldurma prosedürü.
• 10.2. Kök Neden Analizi: Kazanın sadece sonuçlarını değil, kazaya yol açan temel (kök) nedenleri (eğitim eksikliği, prosedür ihlali, ekipman arızası) bulma yöntemleri.
• 10.3. Öğrenme ve İyileştirme: Yaşanan kazalardan veya ramakkala olaylarından ders çıkarılarak İSG prosedürlerinin ve eğitim içeriklerinin sürekli güncellenmesi.